Dalyan ve Köyceğiz’in hemen yanıbaşında yeralan kent, bir efsaneye göre Miletos’un ikiz çocuklarından biri olan Kaunos tarafından Karya ile Likya’nın hemen sınırına kurulmuştur. Şehir bir Karya şehri olup, antik çağda bir liman kenti konumunda idi. Heredot’a göre, Kaunoslular Karya’nın yerli halklarındandı ve kendilerini Giritli sayıyorlardı. Kentte görülmesi gereken bir çok antik dönem yapısı bulunmakta olup, ayrıca Dalyan üzerinde yapılacak tekne turundan görülebilen kaya mezarlarda bu kentin önemini arttırmaktadır.
Kent, denizden yaklaşık 100 mt yüksekte konumlandırılmış olup denize yani limanına doğru uzanan bir şekilde yapılaşmıştır.
Şehrin kuruluş efsanesine az önce değinmiştim. Efsaneye göre; Apollo’nun oğlu Karya Kralı Miletos’un ikizleri olur. Erkek çocuğuna Kaunos, kız çocuğunun adına ise, Byblis isimlerini verir. Zaman içerisinde çocuklar büyür ve Byblis, erkek kardeşine aşık olur. Ancak bu aşk Kaunos tarafından karşılık bulmaz. Bu yasak aşkı öğrenen kral oğlunu ülkeden kovar. Kaunos’da kendini sevenler ile beraber, şehri terk ederek Likya sınırındaki Dalyan’nın yanı başında kendi adı ile bir şehir kurar.
1940’lı yıllara kadar Dalyan ve çevresinin sıtma tehlikesi altında bir bölge olduğu bilinmektedir. Bu nedenle antik çağ kayıtlarında bu şehirde yaşayan insanların hastalıklı olduğu ve bu nedenle de yeşil benizli olduğu hem dönemin arp ustası Stratonikos tarafından hem de Strabon tarafından belirtilmekte idi.
ANTİK TİYATRO; Şehri tanımaya antik tiyatro ile başlayalım. Yaklaşık 5000 oturma kapasiteli olan tiyatro, plan olarak Hellen tiyatrolarının geleneğine göre inşa edilmiştir. Tiyatro’nun oturma kısmının büyük bölümü yamaca yaslanmıştır.
Tiyatronun ihtişamlı girişi (Vomitorium) günümüze kadar ulaşmıştır.
ÖLÇÜM PLATFORMU; M.Ö. 150 yılları civarında inşa edilmiş olan üç basamaklı yuvarlak bir yapıdır.
Teras Tapınağı ve Yuvarlak Yapı: 1yy’ın ikinci yarısı içinde Liman ve Agora düzlüğüne bakan suni bir teras üzerinde inşa edilmiştir. Alan yaklaşık 35mtx35mt ölçülerine sahiptir. Alan Dor Düzeninde sütunlar ile çevrelenmiştir.
Çeşme Yapısı: 5,40 mt x 8,00 mt yaklaşık ölçülerine sahip yapı, MS. 3yy başlarında bir teras duvarı önüne inşa edilmiştir. cephesi Agoraya dönüş Çeşme Yapısı, yan duvarların arasında sütunlu bir yapıdır.
Quintus Vedius Q.f. Capito Anıtı: İki katlı bir kaide üzerine yerleştirilmiş 2 mt yüksekliğinde ve 13,20 mt uzunluğunda görkemli bir anıttır. Quintus Vedius’un oğlu bu anıtı kendi atası ve ailesi için onların onuruna diktirmiştir. Quintus Vedius, bir rahip olup şehrin gymnasiumu için bir çok kez yardımda bulunmuş ve kentin sekreterliği görevini ve bayram oyunlarının yöneticiliği görevlerini üstlenmiş şehrin önde gelen kişilerinden birisi idi.
